Ból gardła - rodzaje, czynniki go wywołujące, sposoby leczenia

Infekcje są najczęstszym powodem stanu zapalnego wywołującego ból gardła. Bardzo ważne jest rozróżnienie czy mają one podłoże wirusowe czy bakteryjne. 

Dyskomfort jaki wywołują zmiany w śluzówce gardła pacjenci opisują różnymi słowami. Czasem mówią o łagodnym „łaskotaniu” czy „drapaniu”, a czasem o mocnym „kłuciu”, „pieczeniu” czy rozległym „bólu”. 

Już pojawiająca się wśród objawów chrypka czyli szorstki i matowy głos, jest zwiastunem toczącego się procesu chorobowego z różnych przyczyn. Ustalenie przyczyny jest kluczowe dla dobrania właściwej terapii, gdyż chrypka jest objawem niecharakterystycznym. Może być bowiem spowodowana zarówno infekcjami jak i refluksem, reakcją na pyły czy dym tytoniowy w środowisku oraz nadmierną pracą głosem. Przewlekła chrypka bywa też pierwszym objawem nowotworu, takiego jak rak krtani, gardła, przełyku a nawet guzów w śródpiersiu.

Ze względu na nasilenie objawów możemy ból gardła opisać jako:

• ból gardła z towarzyszącym zaczerwienieniem błony śluzowej – zwykle tak przebiegają infekcje wirusowe, przy których pojawiają się także inne charakterystyczne objawy takie jak gorączka, chrypka oraz katar;
• ból gardła przy przełykaniu, promieniujący do uszu – taki ból wskazuje, że rozpoczął się stan zapalny tkanki limfatycznej gardła czyli angina. Jej przyczyną mogą być zarówno wirusy jak i bakterie, dlatego konieczna jest wizyta u lekarza, który po ustaleniu czynnika wywołującego stan zapalny zaordynuje właściwą terapię. Nie zawsze konieczne jest leczenie, bo przy niewielkim nasileniu objawów zmiany zapalne mogą ustąpić samoistnie, nawet jeśli mamy do czynienia z zakażeniem paciorkowcowym. Jednak zakażenie bakteryjne wiąże się z nieco większym ryzykiem powikłań takich jak gorączka reumatyczna, zapalenie mięśnia sercowego czy kłębuszkowe zapalenie nerek. Dlatego w tym wypadku lekarz może rozważyć wprowadzenie antybiotykoterapii.
• ból gardła, któremu towarzyszy pieczenie za mostkiem – te dwa objawy występujące razem mogą wskazywać na istnienie refluksu żołądkowo-przełykowego. Dodatkową wskazówką prowadzącą nas do takiej diagnozy może być niesmak w ustach (gorycz, kwaśność) oraz problemy demineralizacyjne w szkliwie zębów.
• silny ból gardła z utrudnionym przełykaniem – świadczy o dużym zniszczeniu śluzówki przez zmiany zapalno-nadżerkowe. Powoduje to duży dyskomfort chorego. Przyczyny takiego stanu są również różne – od mocnej infekcji po nowotwór. Stąd potrzeba wnikliwej diagnostyki i odpowiedniego kierunku leczenia.

W przypadku nagłego bólu gardła zwykle pacjenci starają się radzić sobie domowymi sposobami, działając miejscowo i objawowo. Bardzo często podobne postępowanie (połączone z uważną obserwacją objawów) zalecają również lekarze. Zwykle bowiem infekcyjny ból gardła trwa 3-7 dni i sam ustępuje.

Preparaty podane miejscowo mają za zadanie:

• zmniejszenie stanu zapalnego;
• zmniejszenie dolegliwości bólowych;
• wzmocnienie śluzówki gardła;
• zmniejszenie obrzęku;
• nawilżenie;
• umożliwienie wydalenia nadmiaru wydzieliny (np. z nosa czy dróg oddechowych), która działa drażniąco na gardło.

Środki używane do samoleczenia obejmują odkażające, przeciwbólowe i zmniejszające stan zapalny preparaty do płukania gardła, aerozole do aplikacji miejscowej na gardło oraz tabletki do ssania. Przydatne są też syropy i herbaty ziołowe nawilżające drogi oddechowe oraz ułatwiające odkrztuszanie.

Do najczęściej używanych w przypadku bólu gardła ziół należą m.in porost islandzki, korzeń i kwiat prawoślazu, ziele tymianku, liść szałwii, kwiat dziewanny, kwiatostan lipy i liść babki lancetowatej. Często też preparaty miejscowe zawierają olejki eteryczne – szczególnie ze względu na ich działanie przeciwdrobnoustrojowe i ułatwiające oczyszczenie dróg oddechowych.

Wśród dostępnych środków chemicznych zwraca uwagę benzydamina. Charakteryzuje się ona bowiem wysokim profilem bezpieczeństwa i dlatego możemy jej używać u dzieci poniżej 6. roku życia i u kobiet w ciąży.

Inne preparaty do miejscowego leczenia bólu gardła mogą zawierać np. chlorchinaldol, chlorek benzoksonium, chlorheksydynę czy salicylan choliny.

W przypadku gdy objawy nie ustępują lub się nasilają, konieczne jest zgłoszenie się do lekarza. Być może pacjent będzie wymagał terapii celowanymi lekami (np. antybiotykami, lekami przeciwwirusowymi, lekami przeciw refluksowi).